Skuteczne metody powtarzania w nauce języków obcych

Zapamiętywanie to bardzo ważna umiejętność, bez której ciężko wyobrazić sobie naukę języków obcych. Oczywiście to nie wszystko, jednak zdecydowanie ułatwia życie ucznia. Sprawdźmy więc, jak skutecznie wykorzystać metody powtarzania do poprawienia skuteczności nauki języków.

Większości z nas rodzice i nauczyciele próbowali, najczęściej bezskutecznie, wpoić nawyk odrabiania lekcji tego samego dnia, którego zostały zadane. Okazuje się, że nie był to czczy wymysł, mający ograniczyć naszą swobodę, a naprawdę dobra rada. Stosując się do niej, nie tylko poprawilibyśmy wyniki nauki, ale także – w dłuższym okresie – zyskalibyśmy więcej czasu wolnego. Jak to możliwe?

Powtarzanie - krótki zarys historyczny

Ponad sto lat temu kwestii tej przyjrzał się Hermann von Ebbing-haus, pierwszy badacz, który zajmował się zagadnieniami zapamiętywania i zapominania. Opracował on wykres, znany jako krzywa zapominania Ebbinghausa, który pokazuje zaskakujące prawidłowości występujące podczas nauki. Okazuje się bowiem, że najszybciej (i najwięcej) zapominamy tuż po zakończeniu nauki; im później, tym „ulatujących” informacji jest coraz mniej. Dlatego odrabianie lekcji zaraz po powrocie ze szkoły czy powtarzanie materiału zaraz po zakończeniu nauki ma głęboki sens. Nie jest jednak wystarczającym warunkiem trwałego zapamiętania materiału.

Zapamiętywanie – praktyczny test

Zgodnie z przebiegiem krzywej zapominania każde powtórzenie materiału sprawia, że z naszej pamięci ulatuje coraz mniej informacji i – oczywiście – coraz więcej zapamiętujemy. Jeśli zaraz po zakończeniu nauki nie powtórzymy materiału, nad którym pracowaliśmy, będziemy w zasadzie musieli zaczynać wszystko od początku. Ale jedna powtórka nie wystarczy. Ewa Czerniawska i Maria Ledzińska, autorki poradnika „Jak się uczyć”, proponują przeprowadzenie następującego eksperymentu:

Wybierz dwa wiersze, dotąd Ci nieznane, o podobnej długości i stopniu trudności. Pierwszego dnia naucz się pierwszego w sposób skomasowany – powtarzaj, nie robiąc przerw. Zanotuj, ile czasu zajęło Ci uczenie się i ilu powtórzeń potrzebowałeś do zapamiętania wiersza. Zapisz to w następujący sposób: uczyłem się ..., musiałem powtórzyć wiersz ... razy. Co odczuwałeś w trakcie uczenia się? Opisz swoje samopoczucie.

Następnego dnia naucz się drugiego wiersza, stosując powtarzanie z przerwami. Zanotuj w identyczny sposób, ile czasu zajęło uczenie się (nie licz jednak czasu przerw) i ilu powtórzeń potrzebowałeś dla zapamiętania wiersza. A jakie było w tej sytuacji Twoje samopoczucie?

Rezultat eksperymentu jest bardzo czytelny – nauka „jednym ciągiem” okazuje się mniej skuteczna od uczenia się z przerwami. Nie tylko powoduje znużenie, przede wszystkim zabiera w sumie znacznie więcej czasu. Zatem i rodzice, i nauczyciele mieli rację, przekonując nas do odrabiania lekcji zaraz po powrocie ze szkoły. Przed następną lekcją wystarczyłoby tylko powtórzyć materiał...

Jak powtarzać? Skuteczne metody powtarzania

Zastanówmy się, jak zazwyczaj wygląda nasze powtarzanie (a zatem nauka). Czy „wkuwamy”, a więc czytamy po cichu kilkakrotnie cały materiał, w zasadzie bez kontroli nad tym, czy (i co) już zapamiętaliśmy? A może jesteśmy bardziej aktywni, skoncentrowani na działaniu? A więc staramy się zrozumieć to, czego się mamy nauczyć, w razie wątpliwości sprawdzamy niezrozumiałe treści w innym źródle czy próbujemy „wydobyć z pamięci” to, czego się już nauczyliśmy? Doskonale sprawdza się tu metoda „na nauczyciela”, czyli próba przeprowadzenia lekcji na temat, którego chcemy się nauczyć. Można to zrobić na głos, można w myślach, zawsze jednak warto mieć pod ręką pomoce naukowe, aby móc sobie szybko przypomnieć niektóre informacje. A może lepiej opisać to, czego się uczyliśmy? Wszystko zależy od preferencji osoby uczącej się, od jej dominującego kanału percepcji. Wzrokowiec musi sobie w pamięci przypomnieć obraz tego, czego się uczył, słuchowiec zawsze lepiej zapamiętuje, powtarzając na głos, a kinestetyk – wykonując jakąś czynność, czyli np. pisząc streszczenie. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Jak długie powinny być przerwy pomiędzy kolejnymi powtórkami materiału? Czy dzielić materiał na części, czy uczyć się od razu całości? Na te pytania trudno udzielić jednej, ogólnej odpowiedzi. Każdy z nas ma inne możliwości, inny rozkład dnia, mniej lub więcej czasu na naukę. Dlatego strategię powtarzania każdy z nas musi sobie opracować samodzielnie, metodą prób i błędów. Ale od czegoś trzeba zacząć. Możesz spróbować według następujących wytycznych:

1. Jeśli masz do opanowania dużo informacji, podziel materiał na części i ucz się każdej części osobno. Pamiętaj przy tym, by każda taka „porcja” wiedzy miała sens (zatem ucz się kolejnych zagadnień, a nie np. kolejnych stron książki).

2. Najlepiej zapamiętujemy to, czego uczyliśmy się na początku, oraz to, co przyswajaliśmy na końcu. Dlatego szczególną uwagę przyłóż do środkowych partii materiału.

3. Czas potrzebny na opanowanie jakiegoś materiału rośnie szybciej niż objętość materiału. W praktyce oznacza to, że jeśli zazwyczaj na opanowanie materiału o objętości jednej strony potrzebujesz np. 20 minut, to na opanowanie dwóch stron potrzebujesz więcej niż 40 minut. Planując naukę, weź to pod uwagę.

4. Powtarzaj – pierwszą powtórkę przeprowadź szybko, najlepiej po 20 minutach. Potem powtarzaj materiał jeszcze raz tego samego dnia, później następnego dnia, potem po tygodniu, po dwóch, po miesiącu. Ważne, aby robić przerwy w powtórkach – początkowo powinny być krótkie, z upływem czasu coraz dłuższe. Powtarzanie bez przerw nie przynosi efektów, gdyż pojawia się zjawisko tzw. hamowania reaktywnego (wraz z upływem czasu poświęcanego na powtórki wzrasta opór przed przyswajaniem informacji).

Powodzenia!

Artykuł opracowano, korzystając z książki autorstwa Ewy Czerniawskiej i Marii Ledzińskiej „Jak się uczyć?”, Wydawnictwo Park Sp. z o.o., Bielsko-Biała 2007.