Sen a efektywność w pracy i nauce – jaka jest między nimi zależność?

Nie ma takiej aktywności, która w trakcie naszego życia zabiera nam więcej czasu niż sen. Mimo tego, rzadko zastanawiamy się nad tym, w jaki sposób jakość naszego snu wpływa na nasze codzienne życie. Efektywne wykorzystanie snu sprawi, że będziemy szczęśliwsi, zdrowsi oraz bardziej skuteczni i zdeterminowani w osiąganiu naszych celów.

Sen jest naturalną potrzebą naszego organizmu. Przeciwdziała apatii i przygnębieniu, poprawia samoocenę i pomaga w odreagowaniu stresu. Jednak o tym, kiedy śpimy najlepiej, nie decyduje pora dnia, lecz nasz wewnętrzny zegar biologiczny. Dlatego mówi się o „skowronkach”, czyli osobach, które wstają wcześnie rano i wcześnie kładą się spać, oraz o „sowach” – funkcjonujących do późnej nocy i oczywiście lubiących później wstawać.

Rytm biologiczny a efektywność snu

Oczywiście sytuacją idealną byłoby, gdybyśmy mogli funkcjonować w zgodzie z zegarem biologicznym. To właśnie on steruje rytmem snu i czuwania (rytm biologiczny nie jest zgodny z 24-godzinnym rytmem obrotu Ziemi; wynosi około 25 godzin). Świadczą o tym wyniki eksperymentu, w ramach którego naukowcy umieścili grupę badanych w bunkrach zaopatrzonych w sztuczne źródła światła. Osoby te żyły w odosobnieniu, bez możliwości kontroli upływu czasu. Po zakończeniu eksperymentu okazało się, że badani czuli się znakomicie, kiedy mogli żyć w zgodzie z wymogami swego organizmu. Podobno byli szczęśliwi i zrelaksowani jak nigdy, a gdy opuścili to miejsce, mieli poczucie, że minęło mniej dni niż w rzeczywistości.

Na komfort wysypiania się w dzisiejszych czasach pozwolić może sobie niewiele osób. Nie budzimy się wówczas, kiedy już się wyspaliśmy, ale wtedy, kiedy zadzwoni budzik, co jest utrapieniem wszystkich „sów”. Nasz rytm dobowy dostosowujemy do ram czasowych wyznaczanych przez codzienne obowiązki. Zwalczamy senność, bo musimy wykonać określone zadanie, często zarywamy noce. Tymczasem brak snu bardzo niekorzystnie wpływa na organizm: psychologowie podczas 200-godzinnego maratonu czuwania obserwowali u badanych halucynacje wzrokowe, osłabienie pamięci, zaburzenia poczucia tożsamości, a nawet psychotyczne urojenia prześladowcze! Na szczęście takie objawy, po wyspaniu się, znikają samoistnie.

Sen a efektywność nauki

Wiele osób miewa okresowe zaburzenia snu, do których należą trudności w zasypianiu, niespokojny sen, częste budzenie się w nocy, zbyt wczesne budzenie się rano. Uciążliwość tę najczęściej leczy się pigułkami nasennymi. Warto jednak pamiętać, że leki nasenne można stosować jedynie w poważniejszych przypadkach i tylko za poradą lekarza, sen po tych środkach nie jest naturalny, a medykamenty nie przestają oddziaływać na nasz organizm wraz z dźwiękiem budzika. Dlatego bardzo często u osób, które je stosują, można zaobserwować uczucie znużenia i mniejszą sprawność umysłową. Poza tym przyjmowanie leków nasennych przez dłuższy czas może prowadzić do nałogu! Dlatego zwracajmy się do lekarza tylko w sytuacji, kiedy problem z zasypianiem czy snem w ogóle utrzymuje się przez dłuższy czas. Niezbyt nasilone i sporadyczne zaburzenia snu są powszechne i nie trzeba się nimi przejmować. Najczęściej są skutkiem przeżywania silnych emocji lub natłoku myśli. Dlatego zanim sięgniemy po pigułki nasenne, wypróbujmy sprawdzone i nieszkodliwe dla organizmu metody na szybkie zasypianie i efektywny sen.

Jak poprawić jakość snu?

Jedna bezsenna noc to jeszcze nie powód do zmartwienia – może zdarzyć się każdemu. Nie trzeba się tym przejmować, zwłaszcza że „przejmowanie się” pobudza organizm, a więc oddala nas od upragnionego snu. Kiedy nie możemy zasnąć, lepiej się czymś zająć, choćby popularnym liczeniem owiec. Jednak o wiele lepsze efekty przynoszą wizualizacje rajskich miejsc, kojarzących się ze spokojem, na przykład wyobrażenie sobie plaży, na której się przechadzamy pod palmami, wsłuchujemy się w szum błękitnego oceanu... Dbając o efektywny (i zdrowy) sen, starajmy się kłaść spać o stałej porze, spróbujmy określić swoje optymalne zapotrzebowanie na sen, śpijmy w cichym, ciemnym i wywietrzonym pomieszczeniu, jeśli zaś mamy kłopoty z zasypianiem – unikajmy poobiednich drzemek. Nie pijmy kawy i alkoholu (zaburzają sen), nie palmy, unikajmy wieczorem silnych wzruszeń.

Zatem dobranoc...
Pchły na noc...

Napisano na podstawie kursu ESKK „Psychologia”.