Akademia rysunku

Co to właściwie jest rysunek

Holbejn, wielki malarz i rysownik, nakładał na pierwszą, dokładną i światłocieniową wersję rysunkową półprzejrzysty pergamin i kreślił na nim tylko istotne linie wybrane z początkowej, prześwitującej od spodu wersji. Później na tak otrzymany szkic kładł następny pergamin i znów eliminował te fragmenty, które uznał za zbędne. Taki zabieg wykonywał pięć lub sześć razy aż do momentu, kiedy pozostawały najważniejsze, nieodzowne linie. Rezygnował z innych środków rysunkowych na rzecz linii, dokonując cennego uproszczenia.

„Rysunek to dział sztuki plastycznej, którego istotą jest posługiwanie się linią na płaszczyźnie; wykonywany głównie ołówkiem, kredką, węglem, najczęściej na papierze; także dzieło wykonane w ten sposób” (encyklopedia.pwn.pl).

Rysunek według podanej definicji może być kolorowy, np. rysunek dziecka wykonany kredkami lub pisakiem. Stanowi często studium przygotowawcze do kompozycji projektowanej w innej technice (malarstwo, grafika, rzeźba itp.) lub wstępny szkic, który ma posłużyć do wykonania większej pracy rysunkowej. Sam szkic może być także traktowany jako skończony rysunek.

Można powiedzieć, że rysunek wykonany kreską jest „bardziej rysunkiem” niż wykonany plamą. Linia jest wynalazkiem rysunku, a nie czymś, co jest realnie dostrzeżone w oglądanym przedmiocie i skopiowane. W naturze nie ma bowiem linii, którymi jakiekolwiek kształty byłyby obwiedzione. Niekiedy spotykamy przedmioty o wyglądzie linii, są to np. widziane z daleka: cienkie gałązki, liny lub przewody elektryczne itd., lecz w przypadku ich rysunków nie będą to linie obwodzące, odzwierciedlające kontur. To właśnie rysunek „tłumaczy” kształty, bryły i powierzchnie na linie.

W przeciwieństwie do naśladującego rzeczywistość malarstwa „tylko rysunek kreską nie jest naśladownictwem”, stwierdził Picasso w 1933 r. Mówiąc o naśladownictwie rzeczywistości w malarstwie (nie w abstrakcyjnym!), mamy na myśli podobieństwo malarskiego przedstawienia form natury plamą w iluzji przestrzeni do naturalnego sposobu widzenia świata przez ludzi, którzy rzeczywistość również „postrzegają plamą”, a nie za pomocą linii.

Rysunek operuje kreską według różnych kontrastów (przeciwieństw), najczęściej jest to zróżnicowanie jasne – ciemne, grube – cienkie.

Rysunek w wąskim zakresie tego pojęcia polega na:

1. iluzji przestrzeni;
2. operowaniu linią;
3. zmianach jasności (waloru);
4. uporządkowaniu (nieprzypadkowości).

Natomiast rysunek w szerszym zakresie tego pojęcia:

1. operuje kolorem (i równocześnie linią!), ale jest stonowany (nie zawiera ostrych kontrastów koloru), np. rysunek kredkami, pisakami, temperą itd.;
2. operuje także innym środkiem niż linia (musi operować walorem – skupiać się na kontraście od jasnego do ciemnego, a nie na kolorach, lecz może wykorzystywać plamy lub punkty itd.);
3. może wychodzić poza iluzję przestrzeni (wychodzić w realny trójwymiar);
4. jest uporządkowany.

Rozpatrując prace operujące iluzją przestrzeni, rysunkiem nie jest na przykład „Mona Lisa” Leonarda da Vinci czy „Bitwa pod Grunwaldem” Matejki.

Rysunek w szerszym ujęciu łączy w sobie różne dyscypliny: rysunek płaski, rzeźbę, tkaninę itd. Zawiera jednak cechy rysunku w wąskim rozumieniu tego pojęcia – linię lub plamę i równocześnie walor (czyli różnice: jasne – ciemne) oraz jest uporządkowany. Z drugiej strony, powoli zanikają granice miedzy różnymi rodzajami sztuk plastycznych, podobnie jak między plastyką a widowiskiem. Na przykład ruchoma plastyka (rysunek) przenika do świata baletu; słowa, dźwięki, obrazy łączą się w jedną całość w zaplanowanym happeningu.

Jeśli chcesz krok po kroku nauczyć się rysunku, dowiedzieć się, jak narysować portret, szkic, a także martwą naturę, sięgnij po kurs „Akademia rysunku”, na podstawie którego powstał ten artykuł.