Kurs ogrodniczy

Zioła w ogrodzie i na balkonie

Zioła kupowane w sklepie, nawet te w doniczce, rzadko mają tak intensywny aromat, jak te wysiane na działce czy uprawiane na balkonie.

Zioła przyprawowe, w mniejszym lub większym stopniu, mają wpływ na nasze zdrowie, nie mówiąc już o walorach smakowych. Stwierdzono bowiem ponad wszelką wątpliwość, że stosowanie przypraw ziołowych w codziennym żywieniu zapobiega chorobom przewodu pokarmowego i zaburzeniom trawienia. Uprawa tych roślin nie przysparza wielu trudności, pozwala natomiast cieszyć się ich dobroczynnym wpływem przez cały rok.

Oto propozycje ziół, których uprawa doskonale udaje się i na działce, i na balkonie:

Koper ogrodowy to jedno z najbardziej znanych warzyw przyprawowych jednorocznych. Zawiera olejki eteryczne we wszystkich swoich częściach. Ma duże znaczenie w przetwórstwie warzywniczym oraz jako przyprawa kuchenna. Aby mieć do dyspozycji świeży koperek przez całe lato, od początku kwietnia wysiewamy go co miesiąc. Najlepszym sposobem jest rozrzucenie nasion w całym warzywniku, aby rośliny rosły pojedynczo. Koper jest wówczas bardzo dorodny, ponieważ korzysta z nawozów danych innym roślinom i nie jest atakowany przez mszyce. Aby mieć koperek zielony również w zimie, możemy na jesień wysiać go do wypełnionych ziemią doniczek albo do plastikowych pojemników i ustawić je na oknie.

Trybula ogrodowa cieszy się coraz większą popularnością ze względu na swój aromat i jest stosowana szczególnie w kuchni francuskiej. Wysiewamy ją na zacienionym stanowisku również co miesiąc, gdyż najbardziej aromatyczne są bardzo młode roślinki. Nie ma dużych wymagań glebowych i szybko rośnie. Można ją z powodzeniem uprawiać w skrzynkach balkonowych czy doniczkach, trzeba ją tylko chronić od nadmiaru słońca i przesuszenia.

Z pewnością jednym z ulubionych ziół przyprawowych jest bazylia wonna (wykorzystuje się ją również w farmacji i przemyśle perfumeryjnym). Wymaga stanowiska słonecznego i żyznej gleby. Zbiór bazylii przeprowadzamy w pełni kwitnienia. Po ścięciu rośliny odrastają i można w okresie wegetacji dwukrotnie zbierać plony. Suszoną bazylię przechowujemy w zamkniętych naczyniach, gdyż szybko traci zapach. Bazylię możemy uprawiać na parapetach okiennych w okresie późnej jesieni, zimy i przedwiośnia. Mamy wówczas w domu dekoracyjną, cenną i świeżą przyprawę.

Jedną z najstarszych przypraw, stosowaną już w starożytnym Rzymie, jest cząber ogrodowy, ceniony również w leczeniu chorób układu krążenia. Ta aromatyczna roślina rośnie dobrze na stanowisku słonecznym, na glebie ciepłej, bogatej w wapń. Na parapetach okiennych cząber siejemy do skrzynek lub doniczek o średnicy 14–15 cm. Cząber możemy suszyć – po ścięciu kwitnących roślin wieszamy go w przewiewnym miejscu. Na działce wysiewa się sam.

Główną zaletą ogórecznika lekarskiego jest duża zawartość wapnia, potasu i soli mineralnych. Zioło to rośnie na próchniczym podłożu, często wyrasta na pryzmach kompostowych. Jest łatwy w uprawie i raz posiany w ogrodzie pojawia się tam już co roku przez samowysianie. Wysiewamy go od wczesnej wiosny kilkakrotnie co jakiś czas, aby mieć świeże i młode liście, choć i niebieskawe kwiaty są jadalne. Jest świetną przyprawą do sosów i sałatek.

Majeranek nie znosi gleby zakwaszonej, nadmiernie suchej czy podmokłej, wymaga ciepłego nasłonecznionego stanowiska. Warto uprawiać go z rozsady, choć można go siać też do gruntu. Jest wrażliwy na mróz. Zbiór przeprowadzamy dwukrotnie przed rozwinięciem pąków kwiatowych. Ścinamy całe rośliny 6–5 cm nad ziemią. Drugi zbiór następuje jesienią przed likwidacją uprawy. Rośliny wiążemy w pęczki i suszymy w przewiewnym miejscu. Majeranek dopiero po wysuszeniu nabiera właściwego aromatu i w odróżnieniu od innych ziół jego liście gotuje się z przyprawianą potrawą, a nie dodaje bezpośrednio przed spożyciem. Późnym latem majeranek możemy siać do doniczek. Na jasnych parapetach dobrze się rozwija. W szczelnym zamknięciu suche liście majeranku nie tracą aromatu i mogą być przechowywane nawet kilka lat.

Tymianek, zwany także macierzanką, jest byliną, która może być uprawiana w tym samym miejscu 6 –10 lat. Lubi stanowisko słoneczne. Tymianek można uprawiać z nasion lub przez podział roślin matecznych we wrześniu i zbierać przed zakwitnięciem. Nawet wysuszony zachowuje aromat. Możemy go uprwiać na parapetach kuchennych.

Ziołem cenionym szczególnie za właściwości lecznicze przy niestrawnościach, przeziębieniu i grypie, jest dobrze nam znana mięta pieprzowa. Roślina ta tworzy silne rozłogi podziemne, toteż lepiej umieścić ją na skraju grządki, by nie zagłuszała innych roślin. Jej liście zbieramy przed kwitnieniem. Chcąc mieć świeże gałązki mięty zimą, jesienią możemy w doniczkach ukorzenić sadzonki – trzeba im tylko zapewnić jasne, przewiewne stanowisko, równomierne i wilgotne podłoże i pokojową temperaturę.

Szałwia lekarska, o właściwościach antyseptycznych i grzybobójczych, jest rośliną trwałą, mającą zdrewniałe łodygi. Aby dobrze się rozkrzewiała, należy zawsze na wiosnę ścinać zdrewniałe pędy na szerokość dłoni nad ziemią. Uprawiana jest zwykle z rozsady, a wysadzana na miejsce stałe w maju. Na potrzeby domowe wystarczą nam 1–2 roślinki. Spożywamy liście zielone i suszone. Szałwię możemy uprawiać w doniczkach w mieszkaniu.

Chcąc cieszyć się aromatem estragonu, wystarczy wysiać w ogrodzie jedną roślinę, ponieważ silnie się rozkrzewia. W lipcu, gdy tylko pojawią się pierwsze kwiaty, roślinę przycinamy, dzięki czemu wypuszcza ona dużo liści. Czynność tę powtarzamy we wrześniu. Zarówno świeże i suche liście estragonu używamy do różnych surówek i sałatek. Przede wszystkim estragon warto dodać do kiszonych ogórków oraz wykorzystać przy marynowaniu mięs i ryb. Znany i popularny jest również ocet estragonowy.

Melisa cytrynowa o wspaniałym cytrynowym zapachu nadaje się jako przyprawa do wielu potraw. Osiąga dość duże rozmiary, więc jedna roślina w ogrodzie wystarczy na potrzeby domowe. Wymaga stanowiska słonecznego, ciepłej, raczej lżejszej gleby zasobnej w wapń. Przy uprawie w pojemnikach musimy pamiętać o silnym wzroście korzeni, dlatego konieczna jest głęboka doniczka lub skrzynka.

Planując uprawę ziół na balkonie, możemy dla nich zarezerwować osobny kącik lub posadzić je między kwiatami, pamiętając, żeby razem posadzić rośliny o podobnych wymaganiach glebowych i takim samym okresie wegetacji. Jednoroczne rośliny mogą rosnąć po kilka w jednej skrzynce, wieloletnie – tylko wtedy, gdy mają takie same wymagania co do warunków zimowania. Większość ziół jest wrażliwa na wiatr, trzeba je chronić jakąkolwiek osłoną od strony nawietrznej balkonu, w razie konieczności nawet rozpiętym parasolem.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na takie tematy, jak prace ogrodowe w konkretnym miesiącu, uprawa roślin ozdobnych, sadownictwo, ochrona roślin itp. – zajrzyj do „Kursu ogrodniczego”, na podstawie którego powstał ten artykuł.