Kurs dziennikarstwa

Jak przeprowadzić wywiad

Otwierasz gazetę i z przyjemnością czytasz wywiad z Twoim ulubionym aktorem lub z naukowcem, który przybliża i analizuje bardzo interesujący Cię problem. Myślisz – jak on interesująco mówi, jak potrafi zaciekawić nauką, sztuką... Ale czy zastanowiłeś się kiedyś, jak to wygląda z drugiej strony? Ile pracy kosztowało dziennikarza, aby osiągnąć taki efekt?

Nic nie przychodzi samo, a rozmówca, który po Twoim „dzień dobry” sam opowie o wszystkim i to w sposób interesujący dla czytelników, to przypadek jeden na tysiąc. Nie licz na to, że właśnie on stanie na Twojej drodze, a raczej nastaw się na trudności. Bo wywiad to nie tylko zadawanie pytań i zapisywanie odpowiedzi. To znacznie więcej. Wbrew pozorom jest to ciężka praca, począwszy od ustalenia rozmówcy, a skończywszy na oddaniu tekstu do druku.

Słowo pisane bardzo różni się od mówionego. Przejęzyczenia, powtórzenia, zły szyk zdania umykają w ferworze rozmowy, na papierze jednak są bardzo widoczne. To jeden z powodów wprowadzania zmian. Drugi powód to fakt, że często, aby otrzymać pełną wypowiedź, musimy rozmówcy zadać szereg dodatkowych pytań, w sposób drobiazgowy wyjaśniać istotę problemu.

Oto kilka praktycznych porad, jak przeprowadzić wywiad:

• Pamiętaj, że wywiad to nie tylko gatunek dziennikarski, to także podstawowa metoda pracy, najistotniejszy ze sposobów pozyskiwania informacji.
• Uwierz, że potrafisz to zrobić; naucz się odpowiedniego podchodzenia (grzecznie, ale nie na kolanach) nawet do największych sław i autorytetów.
• Prawie wszystko zależy od Twoich pytań. Prawie, bo zawsze w trakcie rozmowy może pojawić się interesujący, nieprzewidziany wątek, który musisz bezwzględnie podjąć.
• Są dwa powody, dla których umawiasz się na wywiad: zamierzasz się spotkać z interesującą (na przykład sławną) osobą i wyciągnąć z niej jak najwięcej nieznanych czytelnikowi faktów czy opinii; chcesz rozmawiać z autorytetem, który wypowie się na nurtujący wielu ludzi temat.
• Przygotuj się do wywiadu: nie możesz zakładać, że „jakoś to wyjdzie” – musisz zebrać jak najwięcej informacji o osobie czy problemie, o których chcesz rozmawiać. Jeśli tego nie zrobisz, ryzykujesz, że możesz zostać wprowadzony w błąd. Przygotowanie do wywiadu to nie tylko zebranie informacji, ale i ich weryfikacja.
• Wybierz temat rozmowy – na pewno nie uda się wywiad „o wszystkim i o niczym”. Jeżeli udało Ci się umówić na spotkanie z popularnym politykiem i chcesz przybliżyć jego sylwetkę – też musisz znaleźć do tego klucz. Pamiętaj, że wielu czytelników o większości faktów z życia postaci publicznych już słyszało lub czytało. Twoim zadaniem jest, wspólnie z rozmówcą, podjęcie i prezentacja wątków (czy opinii) jeszcze nieznanych.
• Unikaj pytań banalnych, takich jak: „Jaki jest pani ulubiony kolor?”, „Jakiego aktora lubi pan najbardziej?”, „Jaką książkę zabrałby pan na bezludną wyspę?” itd. Jeżeli jedno takie trafi się w rozmowie lub nawet więcej, ale w konkretnym kontekście, to nic złego. Gorzej, jeżeli właśnie na nich opiera się cała konstrukcja wywiadu.
• Ułóż wstępną listę pytań – ta lista tworzy jedynie zarys wywiadu, w trakcie rozmowy z pewnością zostaną poruszone inne wątki, ale – gdy się wyczerpią, będziesz wiedział, o co pytać dalej.
• Reaguj – może zdarzyć się tak, że wstępna lista pytań na nic Ci się nie przyda. Oto przykład: Zaczynasz rozmowę z aktorem, który ma lecieć do Hollywood, a on od początku wyjaśnia, że to gazetowa pomyłka, że w USA zagra aktor X. Jak wybrnąć z takiej sytuacji? Tu właśnie przydaje się wcześniejsze gruntowne przygotowanie do rozmowy.
• Nagrywanie czy notowanie – obie metody mają swoich zwolenników. To, która bardziej Ci pasuje, „wyjdzie w praktyce”. Na początku najlepiej stosuj obie równocześnie.
• Wywiad zaczynaj od pytań łatwiejszych, mniej kontrowersyjnych, trudne zostaw na później. Zastosuj metodę pytań kontrolnych. Zadaj przynajmniej jedno, na które znasz odpowiedź. W ten sposób sprawdzisz, czy Twój rozmówca mówi prawdę.
• Zadawaj pytania otwarte, takie, na które nie da się odpowiedzieć: „tak” lub „nie”.
• Spisz wywiad

Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak spisywać wywiad, co to jest autoryzacja i kiedy musisz ją przeprowadzić oraz tego, jak zbierać informacje, napisać artykuł publicystyczny, reportaż albo felieton, sięgnij po „Kurs dziennikarstwa”, na podstawie którego powstał ten tekst.