Kaligrafia

Egipskie piśmiennictwo

W starożytnym Egipcie pisarz cieszył się bardzo dużym szacunkiem. Należał do grupy nielicznych wybrańców, którzy opanowali trudną sztukę pisania. Jednym ze sposobów zdobycia wyższej pozycji w ówczesnym społeczeństwie egipskim było wykształcenie się na pisarza. Umiejętność pisania zapewniała dostatnie życie i dawała przewagę nad prostym ludem.

W czasie pracy pisarz siedział, jakbyśmy to dziś powiedzieli – „po turecku”; tabliczkę do pisania opierał na kolanach; czasami pisał też na stojąco, trzymając tabliczkę na przedramieniu. Pędzelek do pisania atramentem innego koloru miał zwykle zatknięty za uchem. Egipcjanie stosowali atrament w dwóch kolorach: czarnym i czerwonym. Czarny atrament wytwarzano z sadzy: mieszano ją z wodą, tak aby utworzyła zawiesinę, a następnie wiązano ją przez dodanie gumy arabskiej. Tak otrzymaną mieszaninę suszono, aby uzyskać małe, twarde kawałki. Przypominało to stosowane do dzisiaj farby wodne. Aby napisać literę, pisarz najpierw zwilżał pędzelek w pojemniczku z wodą, a potem pocierał końcówką pędzelka o kawałek atramentu. Czerwony atrament wytwarzano z ochry w taki sam sposób jak atrament czarny, czyli przez dodanie wody i spoiwa.

Pędzelki sporządzane były z kawałków trzciny przyciętych na długość około 20 cm. Jeden koniec takiego kawałka ukośnie nacinano i żuto tak długo, aż utworzył się na nim rodzaj pędzelka. Pióra trzcinowe przechowywane były na palecie.

Egipskie piśmiennictwo kojarzy się oczywiście z papirusem. Papirus wyrabiany był z łodyg rośliny zwanej ,,cyperus papyrus” należącej do rodziny traw bagiennych, które potrzebują bardzo błotnistego podłoża, aby móc się rozwijać. Rosnące na brzegach Nilu papirusy osiągały wysokość nawet do trzech metrów. Produkcja papirusu nadzorowana była przez samego faraona. Miał on w swojej służbie robotników, którzy pieszo lub w malutkich łódeczkach przemierzali zarośla papirusowe i ścinali trzcinę. Gdy żniwa papirusowe były już zakończone, a cały materiał dostarczony do ,,fabryki”, najpierw ściągano z łodyg wierzchnią skórkę. Następnie tak przygotowana łodyga cięta była na różne kawałki, z których każdy miał przynajmniej 40 cm długości. Kawałki łodyg cięto na wąskie włókna o grubości 3 mm; włókna te moczono w wodzie, później formowano z nich dwa arkusze papirusu: w jednym włókna przebiegały pionowo, w drugim – poziomo.

Arkusz z włóknami pionowymi układano na arkuszu z włóknami poziomymi. Nazywano to laminowaniem. Arkusze papirusu umieszczano następnie pomiędzy dwiema warstwami bawełny i przez kilka godzin mocno sprasowywano. Potem suszono je przez trzy dni. Z dwóch arkuszy papirusu – jednego z poziomymi włóknami i jednego z pionowymi – powstawał w ten sposób jeden arkusz materiału pisarskiego. Jeżeli dobrze przyjrzymy się arkuszowi papirusu w muzeum, to na podstawie układu włókien zauważymy, na której stronie został napisany tekst. Jeżeli widoczne są włókna poziome, mówimy wtedy o stronie verso, czyli pisanej po poziomych włóknach. Jeżeli widoczne są włókna pionowe, mówimy o stronie recto, czyli pisanej po pionowych włóknach.

Już w starożytnym Egipcie pisano do siebie listy. Istniały połączenia pocztowe, na których jednak nie zawsze można było polegać. Z różnych starych dokumentów wynika, że wnoszone były skargi z powodu zaginięcia korespondencji. Listy, jak i wszystkie inne pisma, także pisano na papirusie. Gdy list był już gotowy, papirus przycinano na odpowiednią długość, następnie rolowano i składano na pół. Po opieczętowaniu na zwoju umieszczano adres odbiorcy.

Jeśli chcesz lepiej poznać takie zagadnienia, jak pismo egipskie, piśmiennictwo, wynalezienie pisma oraz opanować takie style pisma, jak pismo gotyckie, pismo romańskie czy pismo współczesne, sięgnij po kurs „Kaligrafii”, na podstawie którego powstał ten artykuł.