Mów i pisz poprawnie

Kultura języka polskiego, czyli dlaczego powinniśmy mówić i pisać poprawnie

Czy warto podejmować trud bezbłędnego nauczenia się języka? Nie ma dwóch zdań, że warto! Człowiek, który pragnie zasługiwać na miano kulturalnego, musi (!) mówić poprawnie, bo mówienie poprawne jest jednym z najważniejszych elementów jego duchowości i znacząco wpływa na sposób oceniania go przez innych.

Popełnianie błędów językowych nie jest karalne. Zazwyczaj uchodzi ono mówiącym na sucho. Budowanie zdań skłóconych z gramatyką trudno też jednoznacznie potępić z komunikacyjnego punktu widzenia, bo zdarza się, że nasycony błędami tekst jest mimo wszystko zrozumiały. Wyobraźmy sobie, że reporter przeprowadza w foyer teatru, podczas przerwy między I i II aktem komedii „Śluby panieńskie” Aleksandra Fredry, sondę o kulturze teatralnej współczesnych Polaków. Jedna z osób zapytanych o wrażenia po I akcie mówi następująco:

Przyszłem do teatru razem z dzieciami i żoną, która dostała u siebie na zakładzie cztery darmowe bilety na tą sztukę. Aktorzy podobają mi się, szczególnie Klara, chociaż mówią trochę za szybko i nie wszystko rozumie. Szkoda, że żona w zamieszaniu w szatni zgubiła kolczyka, ale trudno – kultura kosztuje. W ogóle to jest miło, szczególnie do dzieci, które teraz będą nareście więcej wiedziały w temacie teatru.

W powyższej wypowiedzi znajduje się 9 różnego rodzaju błędów. Potrafisz je odnaleźć? Spróbuj, na końcu artykułu podamy formy poprawne.

Mimo tak wielu błędów właściwe odczytanie wypowiedzi w zasadzie nie sprawia kłopotów. Co zatem decyduje o tym, że taki sposób mówienia oceniamy negatywnie? Człowiek mówiący niepoprawnie naraża się na dezaprobatę, śmieszność, na usunięcie z centrum akceptowanej kultury wysokiej do nieakceptowanych obszarów kultury niskiej. Bo między kulturą języka człowieka a jego kulturą duchową można postawić znak równości.

Kultura języka danego człowieka, czyli charakterystyczny dla niego stopień poprawnego i sprawnego używania polszczyzny, tylko wtedy może być oceniona wysoko, jeżeli jego wypowiedzi spełniają wymóg poprawności. Tak jak fragment wywiadu udzielonego przez prof. Jana Miodka, powszechnie znanego z telewizyjnych programów „Ojczyzna polszczyzna”.

Im sprawniejszy język, tym nasz kontakt z innymi ludźmi będzie skuteczniejszy i łatwiejszy. Język jest podstawowym narzędziem naszego funkcjonowania w społeczeństwie, a granice naszego języka są granicami naszego świata. Przecież myślimy właśnie w języku. Praca nad językiem jest zatem najefektywniejszą pracą nad myślą, nad naszym intelektem! O tym nie można zapominać!

Zacytowany tekst spełnia wymogi poprawności, gdyż:

• jest zgodny z normą gramatyczną, czyli z regułami mówiącymi, jak łączyć ze sobą wyrazy i mniejsze od wyrazów cząstki (wszystkie odmienne wyrazy – rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, zaimki – mają odpowiednią końcówkę, a zachodzące między tymi wyrazami związki są prawidłowe);
• jest zgodny z normą leksykalną (wyrazową), czyli ze zbiorem wyrazów i związków wyrazowych w utrwalonej formie wraz z przysługującymi im znaczeniami (wszystkie wyrazy i związki wyrazowe zostały użyte w odpowiedniej formie i odpowiednim znaczeniu);
• jest całkowicie zgodny z normą stylistyczną, czyli z regułami doboru wyrazów oraz związków wyrazowych na użytek danej sytuacji (wszystkie wyrazy i związki wyrazowe zostały użyte zgodnie z ich nacechowaniem stylistycznym).
• cały fragment został zapisany z uwzględnieniem wymogów polskiej normy (konwencji) ortograficznej oraz interpunkcyjnej.

Błędy, które pojawiły się w pierwszej wypowiedzi:

• przyszłem – przyszedłem
• dzieciami – dziećmi
• na zakładzie – w zakładzie
• tą – tę
• rozumie – rozumiem
• zgubiła kolczyka – zgubiła kolczyk
• do dzieci – dla dzieci
• nareście – nareszcie
• w temacie teatru – na temat teatru (o teatrze)

Jeśli chcesz zgłębić takie zagadnienia, jak poprawna polszczyzna, kultura języka oraz świadome kreowanie własnego stylu wypowiedzi, sięgnij po kurs „Mów i pisz poprawnie”. Właśnie na jego podstawie powstał ten artykuł. Kurs porusza również następujące tematy: zasady polskiej ortografii i interpunkcji, odmiana części mowy: czasownika, rzeczownika itd.